TRƯỜNG CA - Đồng chí

179. ĐỒNG CHÍ

Anh là con một công nhân bình thường
Và câu chuyện kể về anh rất ngắn.
Chỉ có điều tóc anh như màu đêm
Và đôi mắt màu xanh, rất diễn cảm.

Bố của anh suốt từ sáng đến chiều
Nai lưng ra làm để nuôi con nhỏ
Nhưng mà anh không phải làm gì cả
Anh có hai người bạn: Chúa và mèo.

Con mèo của anh điếc đặc và già
Không nghe ra con ruồi hay con chuột
Còn Chúa ngồi ở trên tay Đức Mẹ
Nhìn các con sống ở dưới mái nhà.

Mác-tin sống vậy, không một ai quan tâm
Ngày gõ vào đời như mưa rơi trên sắt
Chỉ thỉnh thoảng sau bữa ăn trưa buồn
Bài Mác-xây-e bố dạy cho anh hát.

“Khi lớn lên - ông nói – con sẽ hiểu
Tại sao ta nghèo con sẽ nhận ra!”
Và con dao cùn run run, vặn vẹo
Trên đồ ăn một mẩu bánh mì khô.

Nhưng ngoài cửa sổ
Bằng ván
Có hai ngọn gió
Vẫy cánh.

Với dòng nước
Mùa xuân
Nhân dân Nga
Đứng dậy…

Ngọn sóng ầm ầm
Cơn dông ca hát!
Từ màn sương màu xanh
Cháy lên những đôi mắt.

Tay vẫy rồi lại vẫy
Thây trên thây đè lên
Cái răng chắc của mình
Phá tan nỗi sợ hãi.

Tất cả như bay lên
Tất cả đều lên tiếng.
Vào cái miệng mở toang
Nguồn nước mạch chảy đến…

Và có người đã chết
Giây phút cuối thật buồn
Nhưng mà hãy tin rằng
Trước thù không sợ sệt!

Hồn người đó, như xưa
Vững vàng, không sợ hãi
Và vẫn còn ước mơ
Bàn tay không thấm máu.

Người đó đã sống cuộc đời
Chẳng vô tình những bông hoa bị nát
Nhưng không giống với các người
Ơi những giấc mơ đã tắt…

Bỗng bất ngờ, đột ngột
Được báo cho Mác-tin
Một tin đau đớn rằng
Bố của anh đã chết.

Với đôi mắt mờ đục
Và đôi môi tái xanh
Anh quì xuống phủ phục
Ôm lấy xác cha mình.

Nhưng anh chau bờ mi
Đưa tay chùi giọt lệ
Rồi chạy vào trong nhà
Đứng lên dưới tượng Chúa.

“Chúa có nghe, có thấy
Tôi đây chỉ một mình
Tôi đang gọi Ngài đấy
Bạn của Ngài – Mác-tin!

Bố tôi bị giết rồi
Nhưng chết không hèn nhát
Ông đang gọi chúng tôi
Chúa tôi trung thành nhất.

Gọi chúng tôi đấu tranh
Giúp những người đang sống
Giữ chí khí của mình
Vì công bằng, lao động!..”

Và âu yếm nghe theo
Lời của đứa con yêu
Đức Chúa nhảy xuống đất
Từ bàn tay chắc nịch.

Người đi tay nắm tay
Còn bóng đêm đen thẫm
Điều tai hoạ dâng đầy
Vẻ yên lặng màu xám.

Ước mơ sinh hy vọng
Về tự do muôn đời
Hai bờ mi mơn trớn
Cơn gió nhẹ tháng Hai.

Nhưng bỗng nhiên lóe sáng
Vang lên khẩu súng đồng
Ngã xuống vì trúng đạn
Hỡi ôi Đức Chúa con.

Hãy nghe đây:
Sự hồi sinh đã mất!
Xác anh ta đem chôn cất:
Anh nằm
Trên cánh đồng
Mác-xơ.

Ở nơi kia còn lại mẹ già
Nơi mà anh ta
Không bao giờ quay về nữa
Giờ đang ngồi bên cửa sổ
Con mèo già
Dùng chân bắt ánh trăng xa…

Mác-tin bò trên sàn:
“Hỡi những con đại bàng dũng mãnh
Bắt bỏ tù
Bắt hết các anh!”
Giọng Mác-tin yếu dần
Có ai đấy đè, ai đấy bóp
Rồi tiếng súng vang lên.

Nhưng lặng lẽ ngân vang
Sau cửa sổ
Khi mờ khi tỏ
Lại vang lên
Một lời
Sắt đá:
“Chính thể Cộng-hoà!”
3-1917

Товарищ

Он был сыном простого рабочего,

И повесть о нём очень короткая.

Только и было в нём, что волосы, как ночь,

Да глаза голубые, кроткие.

Отец его с утра до вечера

Гнул спину, чтоб прокормить крошку;

Но ему делать было нечего,

И были у него товарищи: Христос да кошка.

Кошка была старая, глухая,

Ни мышей, ни мух не слышала,

А Христос сидел на руках у матери

И смотрел с иконы на голубей под крышею.

Жил Мартин, и никто о нём не ведал.

Грустно стучали дни, словно дождь по железу.

И только иногда за скудным обедом

Учил его отец распевать марсельезу.

«Вырастешь, — говорил он, — поймёшь…

Разгадаешь, отчего мы так нищи!»

И глухо дрожал его щербатый нож

Над чёрствой горбушкой насущной пищи.

Но вот под тёсовым

Окном —

Два ветра взмахнули

Крылом;

То с вешнею полымью

Вод

Взметнулся российский

Народ…

Ревут валы,

Поёт гроза!

Из синей мглы

Горят глаза.

За взмахом взмах,

Над трупом труп;

Ломает страх

Свой крепкий зуб.

Всё взлёт и взлёт,

Всё крик и крик!

В бездонный рот

Бежит родник…

И вот кому-то пробил

Последний, грустный час…

Но верьте, он не сробел

Пред силой вражьих глаз!

Душа его, как прежде,

Бесстрашна и крепка,

И тянется к надежде

Бескровная рука.

Он незадаром прожил,

Недаром мял цветы;

Но не на вас похожи

Угасшие мечты…

Нечаянно, негаданно

С родимого крыльца

Донёсся до Мартина

Последний крик отца.

С потухшими глазами,

С пугливой синью губ,

Упал он на колени,

Обняв холодный труп.

Но вот приподнял брови,

Протёр рукой глаза,

Вбежал обратно в хату

И стал под образа:

«Исус, Исус, ты слышишь?

Ты видишь? Я один.

Тебя зовёт и кличет

Товарищ твой Марти́н!

Отец лежит убитый,

Но он не пал, как трус,

Я слышу, он зовёт нас,

О верный мой Исус.

Зовёт он нас на помощь,

Где бьётся русский люд,

Велит стоять за волю,

За равенство и труд!..»

И, ласково приемля

Речей невинных звук,

Сошёл Исус на землю

С неколебимых рук.

Идут рука с рукою,

А ночь черна, черна!..

И пыжится бедою

Седая тишина.

Мечты цветут надеждой

Про вечный, вольный рок.

Обоим нежит вежды

Февральский ветерок.

Но вдруг огни сверкнули…

Залаял медный груз.

И пал, сражённый пулей,

Младенец Иисус.

Слушайте:

Больше нет воскресенья!

Тело Его преда́ли погребенью:

Он лежит

На Марсовом

Поле.

А там, где осталась мать,

Где Ему не бывать

Боле,

Сидит у окошка

Старая кошка,

Ловит лапой луну…

Ползает Мартин по́ полу:

«Соколы вы мои, соколы,

В плену вы,

В плену!»

Голос его всё глуше, глуше,

Кто-то давит его, кто-то душит,

Палит огнём.

Но спокойно звенит

За окном,

То погаснув, то вспыхнув

Снова,

Железное

Слово:

«Рре-эс-пу-у-ублика!»

1917