TRƯỜNG CA - Người đen

203. NGƯỜI ĐEN

Bạn thân yêu của tôi
Tôi vô cùng đau đớn
Nhưng tôi không biết tại vì sao
Có phải tại vì ngọn gió
Trên cánh đồng hoang vắng thét gào
Hay tại hơi men làm trơ trụi
Như lá vàng thu tháng chín lao xao.

Trên đầu tôi đôi tai phe phẩy
Như đôi cánh chim
Có bàn chân ai chọc vào đấy
Thấy khó chịu vô cùng.
Người đen
Một người đen
Một người đen như mực
Ngồi xuống đầu giường
Người đen
Không cho tôi ngủ suốt đêm.

Người đen
Lấy ngón tay chỉ lên cuốn sách dở ẹc
Rồi cúi xuống trên người tôi
Như thầy tu cúi trên thây người chết.
Người đen kể về cuộc đời
Của một tay xỏ lá ba que nào đấy
Gợi lên cho tôi một nỗi buồn và sợ hãi.
Người đen
Một người đen!

“Hãy nghe đây, nghe đây –
Người đen lẩm bẩm nói với tôi –
Trong cuốn sách này có nhiều cái tuyệt
Nhiều lời hay, ý đẹp.
Thằng cha này
Sống ở một đất nước
Xứ sở của những tên kẻ cướp
Và của những thằng đại bịp.

Tháng mười hai ở đất nước này
Tuyết trắng khủng khiếp
Và bão tuyết làm thành
Những guồng xe chỉ thật vui
Hắn ta là một kẻ phiêu lưu
Nhưng là kẻ phiêu lưu
Vào loại thượng hảo hạng.

Hắn cũng là người tao nhã
Bởi hắn là một nhà thơ
Dù không phải nhà thơ lớn
Nhưng hắn viết lách cũng tạm
Và hắn gọi một người phụ nữ
Tuổi trên bốn mươi gì đó
Là cô bé cưng
Và hư đốn của mình”.

“Hạnh phúc – người đen nói tiếp –
Là sự khéo léo của khối óc, bàn tay
Còn những linh hồn chết
Thì bất hạnh là điều ai cũng đều hay
Nhưng không sao
Còn nhiều đớn đau khổ sở
Được mang về
Bởi những hành động dối gian.

Trong sấm chớp, bão giông
Khi thói đời bội bạc
Trong những khổ đau, mất mát
Và khi nhà ngươi buồn
Thì hãy biết cười lên
Đó mới là người cao thượng”.

“Người đen!
Mi không được nói thế!
Mi đâu phải là người
Đàng hoàng, tử tế.
Ta đâu có cần gì
Cuộc đời của nhà thơ tai tiếng
Tốt nhất mi hãy đi đi
Tìm người khác mà kể chuyện”.

Người đen
Nhìn chằm chằm vào mặt tôi
Đôi mắt xanh tái mét
Dường như nói với tôi:
“Mày là thằng đại bịp
Thằng kẻ trộm láo xược
Không biết xấu hổ rồi”.
..................................

Bạn thân yêu của tôi
Tôi vô cùng đau đớn
Nhưng tôi không biết tại vì sao.
Có phải tại vì ngọn gió
Trên cánh đồng hoang vắng thét gào
Hay tại hơi men làm trơ trụi
Như lá vàng thu tháng chín lao xao.

Đêm rét buốt làm sao
Ngã tư đường im ắng
Tôi ngồi bên cửa sổ một mình
Không hề mong bè bạn và em.
Cả cánh đồng phủ trắng
Những hạt bụi vôi
Và cây cối như những người kỵ sĩ
Tụ họp trong vườn tôi.

Ở đâu đó
Có tiếng chim cú đêm đang khóc
Và đoàn kỵ sĩ
Đập vào tiếng guốc
Lại vẫn người đen
Ngồi xuống chiếc ghế bành
Vứt chiếc áo khoác
Và nhấc chiếc mũ lên.

“Hãy nghe đây, nghe đây! –
Giọng khàn khàn trong cổ
Hắn nhìn vào mặt tôi
Rồi sát gần thêm nữa –
Ta không thấy một ai
Trong những thằng xỏ lá
Lại ngốc nghếch như mày
Khổ sở vì mất ngủ.

Cứ cho rằng lầm lỡ
Nhưng trăng đẹp thế này
Thì còn đòi gì nữa
Để mà không ngủ say?
Hay mày cần bắp vế
Người phụ nữ lẳng lơ
Mày dựa đầu và sẽ
Đọc cho nàng nghe thơ?

Ồ, mà ta yêu các nhà thơ!
Họ qủa là những người thú vị
Ta luôn tìm thấy ở họ
Những câu chuyện vẩn vơ -
Những câu chuyện kiểu như
Kẻ tóc dài quái vật
Đi tán tỉnh hết trên trời, dưới đất
Nhưng thực ra hắn là kẻ mọc sừng.

Ta không còn nhớ ra
Trong một làng nhỏ
Ở Kaluga
Hay Riazan gì đó
Có một cậu bé con
Sinh ra trong một gia đình nông dân
Hắn có mái tóc vàng
Và đôi mắt xanh thắm...

Rồi trở thành người lớn
Hắn là một nhà thơ
Dù không phải nhà thơ lớn
Nhưng hắn viết lách cũng tạm
Và hắn gọi một người phụ nữ
Tuổi trên bốn mươi gì đó
Là cô bé cưng
Và hư đốn của mình”.

“Người đen!
Mi là người khách kinh tởm
Đấy là câu chuyện
Người ta đồn đại về mi đã từ lâu”.
Tôi vô cùng tức giận
Và cây gậy của tôi
Bay thẳng vào mặt hắn
Sống mũi rách tả tơi...
...................................

... Trăng đã chết
Cửa sổ lấp ló ánh bình minh
Ôi bóng đêm!
Sao bóng đêm đi nói loạn cả lên?
Tôi đội mũ đứng một mình
Không còn ai cả.
Một mình...
Và chiếc gương tan vỡ...
14-11-1925

Черный человек

Друг мой, друг мой,

Я очень и очень болен.

Сам не знаю, откуда взялась эта боль.

То ли ветер свистит

Над пустым и безлюдным полем,

То ль, как рощу в сентябрь,

Осыпает мозги алкоголь.

Голова моя машет ушами,

Как крыльями птица.

Ей на шее ноги

Маячить больше невмочь.

Черный человек,

Черный, черный,

Черный человек

На кровать ко мне садится,

Черный человек

Спать не дает мне всю ночь.

Черный человек

Водит пальцем по мерзкой книге

И, гнусавя надо мной,

Как над усопшим монах,

Читает мне жизнь

Какого-то прохвоста и забулдыги,

Нагоняя на душу тоску и страх.

Черный, человек

Черный, черный…

«Слушай, слушай, —

Бормочет он мне, —

В книге много прекраснейших

Мыслей и планов.

Этот человек

Проживал в стране

Самых отвратительных

Громил и шарлатанов.

В декабре в той стране

Снег до дьявола чист,

И метели заводят

Веселые прялки.

Был человек тот авантюрист,

Но самой высокой

И лучшей марки.

Был он изящен,

К тому ж поэт,

Хоть с небольшой,

Но ухватистой силою,

И какую-то женщину,

Сорока с лишним лет,

Называл скверной девочкой

И своею милою».

«Счастье, — говорил он, —

Есть ловкость ума и рук.

Все неловкие души

За несчастных всегда известны.

Это ничего,

Что много мук

Приносят изломанные

И лживые жесты.

В грозы, в бури,

В житейскую стынь,

При тяжелых утратах

И когда тебе грустно,

Казаться улыбчивым и простым —

Самое высшее в мире искусство».

«Черный человек!

Ты не смеешь этого!

Ты ведь не на службе

Живешь водолазовой.

Что мне до жизни

Скандального поэта.

Пожалуйста, другим

Читай и рассказывай».

Черный человек

Глядит на меня в упор.

И глаза покрываются

Голубой блевотой.

Словно хочет сказать мне,

Что я жулик и вор,

Так бесстыдно и нагло

Обокравший кого-то.

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Друг мой, друг мой,

Я очень и очень болен.

Сам не знаю, откуда взялась эта боль.

То ли ветер свистит

Над пустым и безлюдным полем,

То ль, как рощу в сентябрь,

Осыпает мозги алкоголь.

Ночь морозная.

Тих покой перекрестка.

Я один у окошка,

Ни гостя, ни друга не жду.

Вся равнина покрыта

Сыпучей и мягкой известкой,

И деревья, как всадники,

Съехались в нашем саду.

Где-то плачет

Ночная зловещая птица.

Деревянные всадники

Сеют копытливый стук.

Вот опять этот черный

На кресло мое садится,

Приподняв свой цилиндр

И откинув небрежно сюртук.

«Слушай, слушай! —

Хрипит он, смотря мне в лицо,

Сам все ближе

И ближе клонится. —

Я не видел, чтоб кто-нибудь

Из подлецов

Так ненужно и глупо

Страдал бессонницей.

Ах, положим, ошибся!

Ведь нынче луна.

Что же нужно еще

Напоенному дремой мирику?

Может, с толстыми ляжками

Тайно придет «она»,

И ты будешь читать

Свою дохлую томную лирику?

Ах, люблю я поэтов!

Забавный народ.

В них всегда нахожу я

Историю, сердцу знакомую, —

Как прыщавой курсистке

Длинноволосый урод

Говорит о мирах,

Половой истекая истомою.

Не знаю, не помню,

В одном селе,

Может, в Калуге,

А может, в Рязани,

Жил мальчик

В простой крестьянской семье,

Желтоволосый,

С голубыми глазами…

И вот стал он взрослым,

К тому ж поэт,

Хоть с небольшой,

Но ухватистой силою,

И какую-то женщину,

Сорока с лишним лет,

Называл скверной девочкой

И своею милою».

«Черный человек!

Ты прескверный гость.

Это слава давно

Про тебя разносится».

Я взбешен, разъярен,

И летит моя трость

Прямо к морде его,

В переносицу…

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

…Месяц умер,

Синеет в окошко рассвет.

Ах ты, ночь!

Что ты, ночь, наковеркала?

Я в цилиндре стою.

Никого со мной нет.

Я один…

И разбитое зеркало…

1925